Illampu Iklisyana k’upsusita
Illampu Iklisyana k’upsusita
Janira Kumputarurasa utjkatayna, uka pachätaynawa. Nayraxa jaqinakaxa pankanakaru amparampi qillqantasakiwa jaqichasipxkatayna, uka pachanakätaynawa. Ukhamatxa mä chachasa yaqhachaqana yaqhampi mayampsa payampsa wasitata jaqichasirïtayna.
Mä chachaxa jaqichasisaxa kimsa wawani warmiru aparpawäsaxa, yaqhampiwa jaqichasiñataki, sarnaqxatayna. Mä tawaquruwa wali kusa parlxayatayna. Tawaquna “iyawa” sataxa, jupaxa wali kusisitawa kasarasiñataki wakt’ayasitayna. Tawaquna jaqinakaparusa jani kamskayaki “iyawa” sayatayna. “Iyawa, ukhamaxa jaqichasxakmaya jani warminïksta, ukaxa”, sapxataynawa.
Illampu Iklisyaruwa, warmipa jamasata, jaqichasiñataki wakt’ayasitayna, ukaruwa tawaquna jaqinakapata kasarayiri tatsa mamsa jawsasitayna, ukhamaraki jupana jaqichayiri tatsa mamsa kasarasiña wakichasiñataki irpatayna. Mä qawqhasa, jupana jaqinakapasa, ukxa suma yatxapxatayna.
Kimsa wawani warmixa, wali jachatayna. Ukhama “jachaskirinakaru kunasa yanapt’iriwa”, sapxchixaya. Ukata uka warmina, uñt’ata warmi masinakapaxa, wali llakt’asipxatayna. Janiwa kamacht’añsa yatkapxataynati. Ukata maynïriwa kusa amuyt’xatayna.
Uka uñt’ata warmi masinakapaxa, kawki kust’ata, wali ch’axwiri, aycha khari warminaka uñt’apxatayna. Jupanakaruwa yatiyatayna, ukhamata mä amta wakt’ayapxatayna. Uka chachana jaqichasiña urupa, suyantapxatayna. Urusa, simanasa, phaxsisa ninjamaxaya pacha nakhantasa sarantaskchixa, niyakiwa uka jaqichasiñapa uruxa purinxatayna.
Tawaquxa samkansa mayjaki samkatayna. Jani waljamaki samkt’asitayna. Wirjinaxa ancha t’iphuta, pä anu q’añusiriki, tatituna nayraqatapana, maya suriyawumpi jawq’antasina jaljtasiyatayna. Chachasa uka kasarasiña arumirjasa qhanawa ina t’anqha t’anqhaki sarnaqaskatayna.
Warminakaxa: Kuna urünisa, kuna uränisa, kawkha iklisyankanisa ukanaka suma yatxatapxatayna. Ukata Illampu iklisyaru nayraqata pusiniki, sarantapxatayna. Uka iklisyana qunuñanakanxa, nayraqata qunuñanaka qhiphäxaruwa, uka pusi warminakaxa, ina jawillatanakjama sumataki, paninixa ch’iqäxa qunuñana, paniniraki kuoïxa qunuñana qunurt’apxatayna.
Ukhamaruwa tata kuraxa misaña qallantatayna. Jawillata jaqinakaxa, jani misaruxa jank’asa sarapxirïkiti, ukhamaraki yaqhipaxa lukalarukiya sarapxirïchixa, ukhamanakasa utjarakchixaya. Jawillatanakaxa yaqhipaxa wali munasiri ukanakiya aywthapitaynaxa. Tata kuraxa wali kuspini jaqichañataki parlart’atayna, ukata janira kasarkasa, misa ist’irinakaru satayna.
–Jichhaxa ¿khitisa aka jaqichasirinakana jani kasarasiñpataki kunsa yatipxthaxa?, jichha arsupxma, jani ukaxa wiñayataki amukt’apxma– sataynawa.
Ukjawa maynïri warmixa, laqa jach’ata arsutayna:
–Uka chachaxa kasaratawa!
–Saya, uka chachaxa warminiw!– sapxataynawa.
Ukjawa, tata kurasa janira mayampi arskïpana, ukjawa warminakaxa wali uxuntxapxatayna, tuqinuqapxatayna, jaqichasiri chacharu waythapisina t’isanuqapxatayna, q’ala k’uphsupxatayna ukhamaraki tata kursa ch’iyanuqapxatayna, yamasa jaqichasiri tawaqxa t’aqhiña alisnaqapxatayna, jaqinakapawa juparu qhispiyatayna, jani jaqinakapa ukankaspänxa, kamachapxchispäna. Uka warminaka wali ch’amani, ukatsa nuwasiri yatsuta warminakätaynawa. Uka ñanqha chacharu k’uphst’awäsaxa, kalliru chhukhst’awayxasa, q’alawa chhaqhart’awayxatayna. Mä kimsa ch’ipxtakiwa uka warminaka ukhama k’uphsuwäpxatayna. Uka pasatatsa, jaypachata pulisiyasa chhukhnuqaskatayna. Janiwa nuwsuri waminakaxa maynisa ukakxataynati. Pulisiyaxa nuwjata jaqichasiri chachaki wayusiwayxatayna.
Ukhamata uka chacharuxa, tawaqupana jaqinakapasa, nuwjasawa alisnukxapxatayna. Uka jaqixa ukhamata janiwa mayampsa jaqichasiña amtxkataynati. Jichhaxa jumawa: kunatsa ukhama uka chachaxa luratayna, ukxa amuyt’xäta, ukatsa akxata yatstaxa, akaru phuqhacht’xasmawa, ukjawa “aka pankaxa kusasä, aka pankaxa nayaru wali yatichitu” sätaxa. Ukatsa jilata kullaka, uka suma yatstaxa, nayaru yatiyanitätapï, mirä.